Rond de 20 graden op donderdag en plaatselijk misschien wel 25 graden op vrijdag. Het zijn bijzondere dagen, die Nederland voor het weekeinde kan verwachten. Het langjarig gemiddelde van eind oktober is 13,3 graden, en daar zó ver overheen gaan, dat is beslist ongewoon. Mocht het warmer worden dan 25,2 graden, dan wordt het record dat op 27 oktober 1937 in Maastricht gemeten werd verbroken.
Ongewoon, maar ook weer niet uniek, zegt klimaatwetenschapper Peter Siegmund van het KNMI. Sinds de metingen in De Bilt in 1901 begonnen, kwam het kwik eind oktober viermaal eerder boven de 20 graden. Namelijk in 1937, in 2006 en tweemaal in 2005. ‘Het is aannemelijk dat de kans op dit soort extremen groter wordt. Maar we moeten ook weer niet te snel alles aan het klimaat toeschrijven’, vindt Siegmund.
Op het eerste gezicht is het dan ook gewoon het weer dat opspeelt: een hogedrukgebied boven Midden-Europa, gecombineerd met een lagedrukgebied tussen IJsland en het Verenigd Koninkrijk. Samen vormen die een soort katrollen, die warme lucht via Spanje naar het noorden takelen. ‘Zo’n zuidelijke stroming komt in deze tijd vaker voor’, zegt KNMI-meteoroloog Jos Diepeveen.
Toch lijkt de vingerafdruk van het klimaat wel degelijk op de achtergrond aanwezig. Diepere oorzaak van dit warme weer is een U-vormige lus van de zogeheten de straalstroom, die momenteel warmte opschept in het zuiden en die naar Europa stuwt. Dergelijke lussen lijken wel degelijk vaker voor te komen nu de aarde opwarmt. De opwarming gaat het snelst bij de Noordpool, als koudste uithoek, waardoor het temperatuurverschil tussen pool en evenaar kleiner wordt. Dat heeft weer tot gevolg dat de straalstroom ‘losser’ rondom de aarde hangt, en wat vaker een omweg neemt.
Nog zoiets wat de zaak extra aanwakkert, zegt meteoroloog Diepeveen, is de droogte in het zuiden. In vooral Spanje, Portugal, Italië en Zuid-Frankrijk is de bodem dermate uitgedroogd dat warme lucht er nauwelijks energie verliest aan verdamping. Zo kan een warme luchtbel veel verder Europa binnendringen, zonder veel warmte te verliezen.
Regen in Groot-Brittannië
Honderden miljoenen Europeanen zullen dat merken – of voelen het nu al. In Italië en Zuid-Frankrijk wordt het komend weekeinde warmer dan 25 graden, en van Genève tot Berlijn zal het kwik de 20 graden passeren. Alleen in Groot-Brittannië gooit regen roet in het eten: daar regent het dagenlang, en is het nog de vraag of het er sowieso warmer dan 20 graden wordt.
Ook in Nederland is er nog een klein risico dat wolken de boel verstoren, denkt Diepeveen. ‘Het moet allemaal wel net goed vallen. Ten westen van ons ligt een front, en als wij ook een klein wolkenveld krijgen, is het met die hoge temperatuur al snel bekeken’, zegt hij. De zon schijnt elke dag immers maar kort in deze tijd van het jaar, en heeft dus minder tijd om het kwik omhoog te drijven.
De uitkomst is in elk geval mooi weer, zoals dat in zestien jaar niet is voorgekomen, ook komend weekend. Pas halverwege volgende week zal de temperatuur naar verwachting weer zakken, al is er zelfs woensdag nog een kansje dat het landelijk dagrecord van 19,3 graden (van 2 november 2020) sneuvelt. Vanaf die dag neemt daarentegen ook de kans op regen flink toe.
Bron: MAARTEN KEULEMANS Volkskrant 26-10-2022